Belgrad’ın Fethi

Arif Gökce 

Balıkesir Üni. Tar. Böl. Öğr.

İlkçağ’ın son yıllarında Romalılar bu bölgeye geldiler. Sava nehrinin Tuna ile birleştiği noktanın yukarısında Belgradın eski yerleşim yeri olan Singidunum şehrini kurdular. Milâttan sonra I. yüzyılın sonlarında burada kurulan şehir Romalıların askerî kampı etrafında gelişmiştir. Ayrıca, Tuna nehri üzerinde bulunan donanma üssü de olmuştur.

Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği yerdeki sulak, verimli plato üzerinde bulunan Belgrad Kuzey ve Orta Avrupa’yı Karadeniz, Ege ve Akdenize bağlayan tarihi, tabii, ticari yollar üzerinde bulunduğundan eski çağlardan beri önemli ve stratejik bir önem arz etmektedir. (1)

Bulgarlar, Bizanslılar ve Macarlar arasında sık sık el değiştiren Belgrad şehri ‘’Osmanlılar tarafından ilk defa II. Murad zamanında kuşatıldı. 1441 yılında karadan ve Tuna nehrinden başlatılan ve altı ay süren kuşatma, karşılaşılan mukavemet ve orduda görülen salgın hastalık gibi sebeplerden dolayı kaldırılmıştır.

İkinci kuşatma ise Fâtih Sultan Mehmed tarafından yapıldı. Bizzat padişahın da katıldığı ve yaralandığı savaşta Osmanlı ordusu bir sonuç alamadı. Nihayet şehir Kanûnî’nin Macaristan’a yaptığı sefer sonunda 1521 de fethedilerek’’ (2) Osmanlı topraklarına katıldı. Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu, 18 Mayıs 1521 tarihinde İstanbul’dan ayrılarak Belgrad üzerine sefere çıktı. Sefere çıkan Osmanlı kuvvetlerinde filler de bulunmaktaydı. 28 Mayıs’ta Edirne civarına ulaşan orduya Rumeli beylerbeyi ve sancak beylerine bağlı kuvvetler de katıldı.

Üçüncü vezir Ahmed Paşa komutasındaki kuvvetler, 7 Temmuz’da Böğürdelen’i ele geçirdi. Sonrasında buraya gelen Süleyman, kalenin genişletilmesini ve bir iç kale yapılmasını istedi. Öte yandan Piri Mehmed Paşa tarafından görevlendirilen Semendire Sancak Beyi Gazi Hüsrev Bey Tuna’nın sol yakasındaki Zemun’u alırken, ikinci vezir Çoban Mustafa Paşa komutasındaki birlikler de Salankamen’i ele geçirdi.

Sadrazam Piri Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetler, yaklaşık bir ay Belgrad’ı kuşattı. Celalzade Mustafa Çelebi’nin belirttiğine göre 15.000, Hocazade Mehmed’e göre 25.000 kadar Osmanlı askeri şehrin kuşatmasında yer aldı. Belgrad’ın savunması için Mihaly More ile Balazs Olah’ın komutasında 700 kadar asker vardı. 8 Ağustos 1521 tarihinde dış kaleye giren Osmanlı güçleri, 29 Ağustos 1521 tarihinde iç kaledekilerin teslim olmasıyla şehir Osmanlı topraklarına bağladılar.

Şehirde yaşayan halkın bir kısmı Macaristan’a giderken, aslen Sırp olanlar İstanbul’a nakledilerek Yedikule civarına yerleştirildi. Belgrad kalesi ise yaklaşık 200 topla güçlendirilirken, kalenin korunması için Bosna Sancak Beyi Yahya Paşazade Bali Bey tayin edildi. Boşalan Bosna sancağının yönetimi ise Gazi Hüsrev Bey’e bırakıldı. 18 Eylül’e kadar şehirde kalan Kanuni ise oradan ayrılarak 19 Ekim’de İstanbul’a ulaştı.

Fetih hakkında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nun İstanbul elçisi; ‘’Belgrad’ın ele geçirilmesi, Macaristan Krallığı’nın çöküşüne sebep olan olayların başlangıcıydı. 2. Lajos’un ölümü, Budin’in ele geçirilişi ve Erdel’in işgaliyle devam eden süreçte Macaristan İmparatorluğu yıkılmış ve diğer ülkeleri de benzer sonu yaşayacağına dair Avrupa’yı bir korku sarmıştı. ‘’ şeklinde yorum yapmıştı. Şehir, Osmanlı egemenliğine girdikten sonra, Avrupa’ya düzenlenen akınlarda bir üs görevi gördü ve Darü’l cihad( Savaş yeri) adıyla anılmaya başlandı.

Belgrad’ın kaybedilmesinden sonra zayıflayan Macaristan Krallığı, 1526’da Osmanlı kuvvetleriyle gerçekleşen Mohaç Muharebesi’ni kaybetmesi sonrasında Osmanlı İmparatorluğu’na bağlandı. Belgrad ise, 1688’deki Belgrad Kuşatması’na kadar Osmanlı egemenliğinde Osmanlı toprağı kaldı. 30 Temmuz-8 Eylül 1688 tarihleri arasında, Osmanlı İmparatorluğu kontrolündeki Belgrad’a, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu önderliğindeki kuşatma sonrasında şehir Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu hakimiyetine girdi. Belgrat şehri önemine binaen Alman, Avusturya, Macaristan devletleri ile Kutsal Cermen İmparatorluğu (1440), (1456), (1521), (1688), (1690), (1693), (1717), (1739), (1789) tarihleri arasında muhtelif zamanlarda değişik devletler ve Osmanlılar tarafından kuşatılmış ve el değiştirmiştir.

Belgrad 1815 Sırp isyanına kadar doğrudan doğruya Osmanlı İmparatorluğu elinde kaldı.1815’te Osmanlı’ya bağlı özerk Sırbistan’ın şehri oldu;1878 Berlin antlaşması ile Sırbistan bağımsız devlet olunca Belgrad’da resmi olarak Osmanlı İmparatorluğu elinden çıktı.

Faydalanılan eserler.

1- Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopesisi

2- Aslantaş, Selim; ss. 24, 26,veb29

3- Yurdaydın, Hüseyin G. ‘’Ferdi’nin Süleymanname’sinin yeni bir nüshası, s. 12

4- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; ss. 311-312

5- Acta Historica (Macarca) LI. – LIX. Cilt, Szeged Üniversitesi, 1975, s. 4, 5

6- (Mittak, Ferenc (2008), Kepes magyar historia: 1111 ev, a karpat-meden ceben (Macarca), TTK. s. 187. ISBN 9635966296,

7- Sanudo Marino: Labalme, Patricia H: White, Laura Sanguineti issance Diaries of Marin Sanudo. Johns Hopkins University Press, s. 209 ISBN 0801887658

8- Sakaoğlu, Necdet; ss. 4

9- Clot, Andre; ss. 39