Akıncılar Dergisi Türkiye'nin Güncel, Doğru ve Seviyeli Haber ve Bilgi Portalı
Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James Robinson, siyasi ve ekonomik kurumların ülkelerin gelişimi ve refahı üzerindeki etkilerini açıklamaya yönelik önemli çalışmalar yaparak bu sene ekonomi alanında Nobel Ödülü kazanmıştır. Sonuçları, geniş katılımı teşvik eden, mülkiyet haklarının korunmasını sağlayan, yenilikçiliği destekleyen ve siyasi hesap verebilirliği güvence altına alan kapsayıcı kurumlara sahip ülkelerin kalıcı ekonomik büyüme yaşadığını göstermektedir. Buna karşılık, küçük bir yönetici elit tarafından kontrol edilen sömürücü kurumlar, durgunluğa ve eşitsizliğe yol açmaktadır. Yazarlar, bazı ülkelerin neden zenginleştiğini, bazılarının ise fakir kaldığını bu kurumsal farklılıklarla açıklamaktadır. Ayrıca, ülkelerin ya kapsayıcı ve refah sağlayan, ya da sömürücü ve gerileme eğiliminde olan yollara girmesine neden olan tarihi kritik dönemeçlere vurgu yapmaktadırlar.
Ancak, bu kurumlar üzerine yapılan analizler, Türkiye için büyük çıkarımlar barındırmaktadır. Son birkaç on yılda Türkiye, daha fazla siyasi merkezileşme ve özellikle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası etrafında ekonomik kurumların bağımsızlığının azalması ile karşı karşıya kalmıştır. Bu gelişmeler, Acemoğlu ve çalışma arkadaşlarının uyardığı sömürücü kurumlarla benzerlik göstermektedir; bu tür kurumlar, gücü birkaç seçkinin elinde toplar ve katılım ile yenilikçiliği sınırlı tutar. Türkiye, hukukun üstünlüğü, yolsuzlukla mücadele ve şeffaf ekonomik politikaların korunması konularında eksiklikler yaşamaktadır. Bu sorunlar, sürdürülebilir büyümenin önünde engel teşkil eden sömürücü kurumlar için tipiktir.
Yazarlar, Türkiye’nin istikrarlı büyüme sağlaması ve enflasyonu etkili bir şekilde yönetmesi için kapsayıcı kurumların ilkeleriyle uyumlu reformlar benimsemesi gerektiği görüşündedir.
Kurumsal Bağımsızlığın Güçlendirilmesi: En önemli hedef, merkez bankasının bağımsızlığını yeniden tesis etmektir. Para politikası konusunda bağımsız kararlar alabilme yeteneği, enflasyonu istikrara kavuşturmak ve yatırımcı güvenini yeniden inşa etmek için hayati öneme sahiptir. Merkez bankası, siyasi baskılardan bağımsız olarak faaliyet göstermeli ve faiz oranlarını ekonomik gerçeklere göre belirlemelidir, geçici siyasi hırslara göre değil.
Hukukun Üstünlüğü ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi: Türkiye, hukukun üstünlüğünü iyileştirmeli ve tam şeffaflıkla yolsuzluktan arındırılmış bir ortam yaratmalıdır. Bu, kuralların tutarlı bir şekilde uygulanmasını ve mülkiyet haklarının güvence altına alınmasını gerektirir, bu da hem yerli hem de yabancı yatırımların büyümesine yardımcı olacaktır.
Eğitim ve İnovasyona Yatırım Yapmak: Uzun vadeli ekonomik büyüme, eğitim ve teknolojik inovasyona olan güçlü bağlılığa dayanır. Türkiye, beşeri sermayeye yatırım yaparak ve yaratıcılığı teşvik ederek üretkenliği artırma ve ithalata bağımlılığını azaltma potansiyeline sahiptir; bu da nihayetinde enflasyonist baskıları hafifletecektir.
Siyasi Merkezileşmeyi Azaltmak: Acemoğlu, geniş siyasi katılımın kapsayıcı büyüme için önemine vurgu yapmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye’nin siyasi merkezileşme eğilimini azaltması ve her kesimin ekonomik ilerlemeden tam anlamıyla faydalanabilmesi için demokratik kurumlarını güçlendirmesi çok önemlidir.
Bu kurumsal zayıflıklar giderildiğinde, daha istikrarlı bir ekonomik ortam yaratılacak, sürdürülebilir büyüme teşvik edilecek ve enflasyon kontrol altına alınabilecektir.
